چـرا شركت كاسيـو ميتواند يك ماشين حساب را ارزانتر از يك بسته ذرت بو داده شـركت كلاگ بفروشد؟ آيا ذرت تا اين حد از سيليكون ارزانتر است؟ چگونه كمپاني NOKIA از يك شركت گمنام به برترين كمپاني اروپا در آستانه سال 2000 تبديل شد. اهميت و جايگاه موضوعات مرتبط با مديريت عملكرد PERFORMANCE MANAGEMENT امروزه كاملاً شناخته شده است. به طوري كه در شركتها و سازمانهايي نظير كاسيو يا نوكيا، مديران ارشد بدون تكيه بر ابزارهاي مديريت عملكرد، راهبري و هدايت عناصر زيرمجموعه خود را بسيار دشوار مييابند. اما در ايران تحولات فكري و سيستمي در رويكردهاي مديريت عملكرد قدمت چنداني ندارد و شايد تنها 5 سال گذشته را بتوان به عنوان دوره آغاز نياز به نظامهاي مديريت عملكرد تلقي كرد.
همگام با تحولات جامعه، استقبال عمومي از اصول مفهومي و مباني مديريتي نهفته در مدل تعالي EFQM باعث شد تا سازمانهاي مختلف از آن براي طراحي نظامهاي جايزه و ارزيابي و مديريت عملكرد بهره جويند. اگر چه كسب شهرت، مطرح شدن در مجامع عمومي، دريافت گواهينامهها و جوايز براي بسياري از سازمان ها حايز اهميت است ، وليکن ايجاد حلقههاي بهبود عملکرد و حرکت در مسير تعالي تا کسب نتايج درخشان عملکرد هدف نهايي نظامهاي تعالي به شمار مي رود.
تعالي سازماني به عنوان يکي از اهداف نهايي مديريت عملکرد، به معناي رشــد و ارتقـــاي سطح عملكرد يك سـازمان در تمامي ابعاد،كسب رضـايتــمندي كليـــه ذينفعــان و ايجاد تعادل بين خواسته ها و انتظارات آنان و تضمين موفقيت سازمان در بلند مدت است. در شرايطي كه شكلگيري و تكوين مدلهاي تعالي و نظامهاي ارزيابي در اروپا از دهه 1980 آغاز شد، در ايران از سال 1380 مباحث مرتبط با خودارزيابي و حركت در مسير تعالي بطور جدي مورد توجه مديران و مسوولان قرار گرفت. هم اكنون از مدل EFQM هم در اروپا و هم در بسياري از كشورهاي آسيايي و خاور دور براي بهبود عملكرد، ارزيابي و برنامه ريزي بهبود بهره برده ميشود.
از آنجايي كه قصد ما در اجراي خودارزيابي انتقال تكنولوژي فكر و دانش كاربردي اين نظام است، بخش عمدهاي از فعاليتهاي اجرايي متوجه كارگاههاي آموزشي و تشكيل تيمهاي مشترك كارفرما و مشاور خواهد بود. طراحي محصول با توجه به نياز مشتريان معمولا به دو روش شبيهسازي جايزه و کاربرگ انجام ميگيرد. و با توجه به اهداف سازمان از پيادهسازي اين نظام،سطح بلوغ سازماني، ميزان تلاش سازماني و مدت زمان برنامهريزي سازمان (بلندمدت يا کوتاه مدت) يکي از اين روشها يا تلفيقي از هر دو پيشنهاد ميگردد. خودارزيابي در 3 فاز به شرح زير اجرا و پياده ميگردد:
تجربه گروه مشاور در پيادهسازي خودارزيابي، حاكي از آن است كه ايجاد اين رويكرد و حركت به سمت تعالي نيازمند ايجاد رويكردهاي جانبي ديگر در كنار طرح اصلي است كه اغلب سازمانهاي پيشرو با بلوغ سازماني بالا، انجام اين دسته از فعاليتها را نيز به طور همزمان با پروژههاي تعالي و ارزيابي مورد توجه قرار ميدهند. در زير شرح خلاصه برخي از اين زير سيستمها، رويكردها يا خدمات جانبي ارايه شده است:
خودارزيابي با هدف ايجاد يك رويكرد منطقي و مدون ارزيابي در شركت به گونهاي كه با ايجاد يكپارچگي لازم در فعاليتهاي شاخصگذاري، اندازهگيري، ثبت، گزارش دهي، تعيين پروژه هاي بهبود و اقدامات اصلاحي، مقدمات بهبود عملكرد در شركت پديد آيد و بهبود مورد نظر، قابل كنترل و پايش بوده و به مراجع معتبر قابل گزارش باشد، انجام ميشود.
اجراي مداوم و مستمر رويكردهاي خودارزيابي و تعالي در سازمانها، زمينه ساز دستاوردهاي ذيل خواهد بود:
- شفاف شدن حوزههاي اندازهگيري عملكرد، شاخصهاي كليدي عملكرد و جريانات توليد اطلاعات براساس مدل EFQM
- يكسانسازي گزارشهاي عملكرد شركت براساس معيارهاي مدل
- ايجاد سازوكار منطقي براي حركت در مسير بهبود از طريق تعريف اولويتهاي بهسازي، پروژههاي بهبود و تخصيص اعتبار براي اجراي آنها
- فراهم كردن مقدمات يكپارچگي نظامهاي طرحريزي (طرحريزي استراتژيك، طرحريزي عملياتي، طرحريزي بودجهاي و ...)
- فراهم كردن مقدمات يكپارچگي نظامهاي ارزيابي دروني و بيروني (مميزيها، خودارزيابيها، بازرسيها، ارزيابيهاي ساليانه و ....)
- فراهم كردن مقدمات انجام مقايسههاي تطبيقي با شركتهاي مشابه براساس الگوهاي مشابه
- ايجاد زمينه براي شركت در جوايز ملي و منطقهاي با كسب رتبه مناسب در سطح بخشي
- ارتقاي فرهنگ تعالي و ارزيابي در كارشناسان و ارزيابان شركت و امكان بهرهگيري از ارزيابان داخلي براي ارزيابي عملكرد ساير شركتها
از آنجايي كه مدل EFQM و رويكردهاي معرفي شده آن يك مدل ژنريك و عمومي است، كليه سازمانهاي خدماتي، صنعتي و دولتي ميتوانند از مزاياي اين مدل بهره ببرند. بديهي است سازمانهايي كه در انديشه بهسازي و حركت در مسير تعالي هستند در اولويت قرار دارند.